Tình hình lũ lụt Phú Yên, Khánh Hoà và Gia Lai đang vô cùng phức tạp, hàng chục người thiệt mạng và hàng nghìn nhà dân ngập sâu. Mưa lớn kéo dài, địa hình dốc kèm với xả lũ từ thủy điện Sông Ba Hạ khiến nhiều khu vực bị cô lập, người dân cần cứu trợ khẩn cấp. OneDay sẽ cập nhật nhanh diễn biến mới nhất trong bài viết dưới đây.
1. Tình hình lũ lụt Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai: 50 người chết
Tình hình mưa lũ tại miền Trung đang rất nghiêm trọng. Theo báo cáo mới nhất, đã có 50 người chết hoặc mất tích do lũ và sạt lở. Trong đó:
- Khánh Hòa ghi nhận 14 người thiệt mạng.
- Tại Gia Lai, có 3 trường hợp tử vong.
- Dak Lắk – cũng nằm trong vùng lũ – báo cáo 16 người chết.
- Tổng thiệt hại về nhà cửa là rất lớn: khoảng 67.700 nhà bị ngập.
Ngoài ra, lũ đã gây thiệt hại nặng nề về nông nghiệp — hàng ngàn ha lúa, rau màu bị phá hoại, cùng với nhiều gia súc, gia cầm bị cuốn trôi.
1.1 Tin mới nhất về mức xả lũ thủy điện sông Ba Hạ
Một trong những nguyên nhân làm trầm trọng thêm lũ là việc thủy điện Sông Ba Hạ (Ba Hạ dam) xả lũ ở mức rất cao. Theo báo cáo, các máy bay trực thăng quân đội đã chở nhân viên cứu hộ, áo phao, lương thực tới những vùng hạ du đang bị cô lập do xả lũ.
Mực nước tại trạm Cư Ơng Sơn (Ba River, Đắk Lắk) đo được 40,99 m; vượt mức báo động 3 và cao hơn cả đỉnh lũ lịch sử năm 1993. Ở trạm Phú Lâm, mực nước đạt 5,36 m, cao hơn báo động 3 và nhỉnh hơn đỉnh lũ năm 1993.
Hiện tại, mức xả lũ trên sông Ba Hạ đã giảm về còn mức 4.000m3/s; giảm 3/4 so với mức cao điểm lên tới 16.000m3/s cách đây 2 ngày.
1.2 Người dân Phú Yên cần viện trợ lương thực khẩn
Tại Phú Yên, mưa lớn và lũ đã cô lập nhiều khu dân cư. Theo báo cáo, ít nhất 8 trong số 23 khu phố (phường) bị ngập nặng, có nơi nước chảy xiết, khiến việc tiếp tế lương thực và cứu trợ trở nên khó khăn. Chính quyền tỉnh và lực lượng phòng chống thiên tai đã kích hoạt đội ngũ trực 24/7, huy động cả lực lượng vũ trang, cano để tiếp cận người dân và di dời đến nơi an toàn.
Theo ghi nhận của phóng viên tại hiện trường, tình hình rốn lũ Phú Yên đặc biệt nghiêm trọng, nhiều nhà dân nước đã ngập quá mái nhà. Con số thương vong chưa thể liệt kê được.
Những người con xa quê tìm cách quay về để hỗ trợ gia đình vì bị mất kết nối. Tuy nhiên, nhiều chuyến bay bị huỷ do thời tiết xấu, không thể đáp máy bay.
Ông Hồ Ngọc Dũng (72 tuổi) cho biết: “Cả đời ở đây chưa thấy trận lũ nào khủng khiếp đến vậy. Cũng may có cứu hộ đưa ra khỏi đây”.
1.3 Hơn 19.200 nhà dân bị ngập trên 1.5 m tại Gia Lai
Tại Gia Lai, đợt mưa lũ lần này là một trong những trận nặng nhất: hơn 19.200 ngôi nhà bị ngập ở mức từ 1,5 đến 3 mét. Rất nhiều người dân không kịp sơ tán, buộc phải leo lên mái nhà chờ cứu trợ. Với tinh thần “tuyệt đối không chủ quan”, trước đợt mưa lũ vừa qua, UBND tỉnh đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp, chủ động phòng ngừa từ sớm; từ xa nhằm giảm thiểu tối đa thiệt hại do mưa lũ gây ra.
Tuy đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tuy nhiên thiệt hại về người và của vẫn khá nặng nề. Chính quyền tỉnh Gia Lai đã gửi yêu cầu khẩn cấp: 2.000 tấn gạo cứu trợ; cùng các biện pháp hỗ trợ tài chính cho các hộ nghèo, hộ bị ảnh hưởng trực tiếp.
1.4 Rốn lũ Khánh Hòa còn chịu mưa lớn trong 24 giờ tới
Sáng 21.11, Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Khánh Hòa thông tin rằng mực nước lũ trên các sông trong tỉnh đã đạt đỉnh và đang giảm dần xuống dưới mức báo động 1–2, riêng sông Dinh (Ninh Hòa) vẫn duy trì trên mức báo động 3.
Từ khoảng 10h cùng ngày, trung tâm Nha Trang có mưa trở lại nhưng lượng mưa nhỏ; không ảnh hưởng đến việc đi lại và công tác thu dọn của người dân. Sẽ có một trận mưa lớn trong vòng 24h tới, đợt mưa này sẽ giúp trôi bớt bùn non do lũ kéo về, bà con có thể tranh thủ dọn dẹp.
2. Nguyên nhân mưa lũ cực đoan tại miền Trung
2.1 Yếu tố tự nhiên: mưa cực đoan + địa hình “cái phễu”
Đợt mưa lần này không phải mưa lớn thông thường mà là mưa cực đoan; hình thành từ nhiều hệ thống thời tiết mạnh xảy ra cùng lúc:
- Không khí lạnh tăng cường,
- Dải hội tụ nhiệt đới hoạt động mạnh,
- Xoáy thấp phát triển trên biển, khiến lượng mưa tại nhiều trạm đo vượt hàng trăm mm chỉ trong 24–48 giờ; thậm chí phá mốc từng được xem là “lịch sử”.
Địa hình Phú Yên – Khánh Hòa – Gia Lai khiến lũ dâng nhanh hơn:
- Miền Trung Việt Nam có địa hình hẹp – dốc, như một “cái phễu” thu nước từ thượng nguồn dẫn xuống hạ du rất nhanh → nước từ Tây Nguyên đổ xuống theo sông Ba rất nhanh.
- Cửa sông nhỏ, triều cường dâng → nước thoát ra biển rất chậm.
Chính sự kết hợp giữa mưa cực đoan, địa hình dốc – hẹp; cùng mực nước thượng nguồn tăng đột ngột khiến lũ hình thành nhanh, gây ngập sâu trên diện rộng.
2.2 Quy hoạch đô thị: bê tông hóa – lấn chiếm – bịt đường nước
Một thực thể ngữ nghĩa quan trọng là quy hoạch đô thị: sự bê tông hóa; lấn chiếm đất trũng và con đường thoát lũ tự nhiên (ruộng, mương, đồng lúa) đang làm yếu khả năng thoát nước khi lũ về.
Khi dòng nước lớn, nhưng đường thoát bị thu hẹp hoặc bị chắn, nguy cơ ngập sâu và sạt lở tăng cao.
Bên cạnh yếu tố tự nhiên, quá trình đô thị hóa nhanh tại nhiều khu vực miền Trung; đặc biệt ở Tuy Hòa và các vùng hạ du sông Ba, khiến nguy cơ ngập nặng tăng cao:
- Ao hồ, đầm tự nhiên và ruộng trũng bị san lấp để phát triển dự án.
- Hành lang thoát lũ và vùng chứa nước tạm bị thu hẹp.
- Kênh mương và cửa xả bị thu nhỏ, nhiều nơi bị bồi lấp hoặc không còn đủ tiết diện thoát nước.
- Một số dự án nâng nền cao, khiến nước mưa dồn sang khu dân cư cũ.
- Tỷ lệ bê tông hóa tăng mạnh, làm giảm khả năng thấm – giữ nước của đất.
Tất cả những điều này khiến:
Mưa cực đoan + khả năng thấm – thoát nước thấp → ngập sâu, ngập kéo dài.
2.3 Chuỗi thủy điện sông Ba
Trên lưu vực sông Ba có chuỗi hồ – đập gồm: Sông Hinh – Krông H’năng – Sông Ba Hạ.
Về nguyên tắc, hệ thống thủy điện có chức năng:
- phát điện,
- điều tiết nước mùa khô,
- cắt lũ cho hạ du khi có mưa lớn.
Tuy nhiên, khi mực nước thượng nguồn tăng quá nhanh, hồ buộc phải xả lũ để bảo đảm an toàn đập. Trong thực tế nhiều năm, người dân hạ du ghi nhận hiện tượng:
- Mực nước sông Ba tăng “rất nhanh” khi thủy điện xả với lưu lượng lớn.
- Có thời điểm hồ Sông Ba Hạ xả tới 14.000 m³/s (theo phân tích của các chuyên gia thuỷ lợi), khiến vùng hạ du nguy cơ ngập trên diện rộng.
- Thông tin xả lũ nhiều khi đến người dân không đồng đều, chủ yếu qua cấp chính quyền hoặc phát loa tại khu dân cư, khiến việc chuẩn bị trở tay không kịp.
Khi xảy ra đồng thời:
- lượng mưa lớn từ Tây Nguyên đổ xuống,
- thủy điện xả lũ bắt buộc,
- đô thị bị bê tông hóa, hạn chế thoát nước,
→ lũ lên rất nhanh, ngập sâu và gây thiệt hại nặng là điều khó tránh khỏi.
Tổng kết – Tình hình lũ lụt Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai
Tình hình lũ lụt Phú Yên, Khánh Hoà, Gia Lai cho thấy thiên tai ngày càng khó lường; cường độ mưa lớn hơn và tốc độ dâng lũ nhanh hơn. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng, việc cập nhật thông tin chính xác; nâng cấp hạ tầng thoát lũ, đảm bảo quy hoạch bền vững và tăng cường cảnh báo sớm là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro.
