Trong nền văn hóa Việt Nam, mâm cúng tất niên không chỉ là bữa cỗ linh thiêng thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên, mà còn là dịp để gia đình sum họp, ôn lại những kỷ niệm và chuẩn bị cho năm mới. Hãy cùng OneDay tìm hiểu về tinh thần và ý nghĩa sâu sắc của mâm cúng tất niên trong bối cảnh văn hóa Việt.
1. Tìm hiểu về mâm cúng tất niên
1.1 Cúng tất niên là gì
Cúng Tất niên là nghi thức quan trọng trong ngày Tết, diễn ra vào cuối năm Âm lịch, thường là ngày 30 tháng Chạp hoặc 29 tháng Chạp tùy vào năm đủ hay thiếu. Lễ này nhằm ghi nhận sự kết thúc của năm cũ và chuẩn bị đón chào năm mới.
1.2 Ý nghĩa của việc cúng tất niên cuối năm
Đây là một trong những phong tục truyền thống lâu dài, góp phần tô điểm cho văn hóa truyền thống của người Việt Nam.
Trong dịp này, mọi người chuẩn bị lễ cúng, đọc các bài cúng Tất niên, hy vọng mang lại những điều tốt lành cho năm mới. Gia đình tụ tập để ăn cơm buổi tất niên, cùng nhau nhìn lại những kỷ niệm của năm cũ và chào đón giao thừa chúc mừng năm mới.
Tùy thuộc vào phong tục ở từng vùng, việc cúng tất niên có thể mở rộng với sự tham gia của bạn bè và người thân được mời đến.
2. Giờ đẹp để cúng Tất niên năm 2024
| Ngày Âm lịch | Ngày Dương lịch | Giờ tốt |
|---|---|---|
| Ngày 26 tháng Chạp | 5/2/2024 | Ất Sửu (từ 1 giờ đến 3 giờ): Ngọc Đường |
| Mậu Thìn (từ 7 giờ đến 9 giờ): Tư Mệnh | ||
| Canh Ngọ (từ 11 giờ đến 13 giờ): Thanh Long | ||
| Tân Mùi (từ 13 giờ đến 15 giờ): Minh Đường | ||
| Giáp Tuất (từ 19 giờ đến 21 giờ): Kim Quỹ | ||
| Ất Hợi (từ 21 giờ đến 23 giờ): Bảo Quang | ||
| Ngày 29 tháng Chạp | 8/2/2024 | Canh Tý (từ 23 giờ đến 1 giờ): Thanh Long |
| Tân Sửu (từ 1 giờ đến 3 giờ): Minh Đường | ||
| Giáp Thìn (từ 7 giờ đến 9 giờ): Kim Quỹ | ||
| Ất Tị (từ 9 giờ đến 11 giờ): Bảo Quang | ||
| Đinh Mùi (từ 13 giờ đến 15 giờ): Ngọc Đường | ||
| Canh Tuất (từ 19 giờ đến 21 giờ): Tư Mệnh | ||
| Ngày 30 tháng Chạp | 9/2/2024 | Nhâm Tý (từ 23 giờ đến 1 giờ): Tư Mệnh |
| Giáp Dần (từ 3 giờ đến 5 giờ): Thanh Long | ||
| Ất Mão (từ 5 giờ đến 7 giờ): Minh Đường | ||
| Mậu Ngọ (từ 11 giờ đến 13 giờ): Kim Quỹ | ||
| Kỷ Mùi (từ 13 giờ đến 15 giờ): Bảo Quang | ||
| Tân Dậu (từ 17 giờ đến 19 giờ): Ngọc Đường |
Đọc thêm: Xuất Hành Đầu Năm | Hướng Tốt "Mở Hàng" Năm Giáp Thìn 2024
3. Cách bày mâm cúng tất niên và cách đặt gà cúng
- Bày mâm cúng tất niên
Việc bày mâm cúng phụ thuộc vào bố trí bàn thờ, nhưng quy tắc chung là đặt mâm cơm ở bên dưới.
Thông thường, mâm ngũ quả, hoa tươi, giấy tiền sẽ thường xuất hiện trên bàn thờ và được thờ suốt Tết. Mâm cỗ mặn thường được đặt trước bàn thờ chính, sau khi hoàn thành, người lớn thắp hương, đọc văn khấn tất niên để mời thần linh và gia tiên về ăn Tết.
- Cách bày gà cúng
Khi chuẩn bị mâm cỗ cúng Tất niên, thường đặt gà cúng trên đĩa to, tiết lòng ở dưới bụng, mỏ ngậm hoa hồng đỏ. Đầu gà quy ra đường lớn để đón quan Hành khiển cai quan cho năm mới. Cách đặt gà như vậy còn mang ý nghĩa gọi mặt trời chiếu ánh sáng vào nhà.
Nếu trên bàn thờ, nên quay đầu gà hướng vào bát hương, tư thế “Con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu” – há miệng, chân quỳ và cánh duỗi ra.
4. Cúng tất niên gồm những gì
Mâm cơm cúng tất niên phụ thuộc vào điều kiện kinh tế và văn hóa phong tục của từng gia đình và miền đất. Dưới đây là cách bày mâm cúng tất niên cuối năm ở 3 miền:
| Mâm cúng | Cách bày mâm cúng |
|---|---|
| Miền Bắc | Mâm cúng tất niên miền Bắc thường có 4 bát hoặc 6 bát, 8 bát tùy gia đình. – Bốn bát bao gồm giò heo hầm măng, bát bóng thả, bát miến, và bát mọc. – Bốn đĩa đặt trên mâm thường là đĩa giò lụa, đĩa chả quế, đĩa thịt gà, và đĩa thịt heo. |
| Miền Trung | – Mâm cúng tất niên miền Trung không có yêu cầu cụ thể về số lượng bát đĩa. – Một số món đặc trưng của mâm cúng tất niên miền Trung bao gồm bánh tét, thịt heo ngâm mắm, giò lụa, thịt gà, thịt lợn, canh măng khô, và miến xào. |
| Miền Nam | Mâm cúng tất niên miền Nam đa dạng với nhiều món ăn như bánh tét, thịt kho hột vịt, canh khổ qua, canh măng nấu xương, gỏi gà xé phay, gỏi tôm thịt, và chả giò. |
5. Văn khấn cúng tất niên
5.1 Bài cúng Tất niên ngoài trời
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Kính lạy: Hoàng Thiên hậu Thổ chư vị tôn Thần.
Ngài Kim niên đương cai Thái tuế chí đức tôn Thần.
Ngài bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại Vương. Ngài bản xứ Thần linh Thổ địa. Ngài định Phúc Táo quân. Các Ngài Địa Chúa Long mạch Tôn Thần và tất cả các Thần linh cai quản trong khu vực này.
Hôm nay là ngày …… tháng Chạp năm ……….
Tín chủ chúng con là: …………………………………………………………………
Ngụ tại: ………………………………………………………………………………….
Trước Án tọa kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Nay là ngày…. Tết, chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh cụ soạn, sửa lễ Tất niên, dâng cúng Thiên Địa, Tôn Thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư Linh.
Theo như thường lệ Tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị Tôn Thần, Liệt vị Gia tiên, bản xứ tiền hậu Chủ hương linh, giáng lâm án tọa, phù thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia, lớn bé trẻ già, bình an thịnh vượng. Độ cho chúng con mọi duyên thuận lợi, công việc hanh thông. Người người được chữ bình an, tháng ngày được hưởng phần lợi lộc. Âm phù – Dương trợ, sở nguyện tòng tâm. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Dãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám…
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Tìm hiểu: Lễ Cúng Đầu Năm - Lễ Vật Tại Gia Và Văn Khấn Chi Tiết Nhất
5.2 Văn khấn Tất niên cuối năm trong nhà
Dựa trên “Văn khấn cổ truyền Việt Nam”
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).
Tín chủ (chúng) con là: …………..Tuổi:………..………
Ngụ tại: …………
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Phục duy cẩn cáo!
Dựa trên “Văn khấn Nôm truyền thống”
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Nam mô A di Đà Phật
Kính lạy:
– Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
– Ngài Kim niên đương cai Thái tuế Chí đức Tôn thần.
– Ngài bản cảnh Hoàng Thành chư vị Đại vương.
– Các ngài Ngũ Phương, Ngũ thổ long mạch Tài thần. Bản gia Táo quân cùng tất cả các vị thần linh cai quản ở trong xứ này.
– Chư gia Cao Tằng tổ khảo tỷ tiên linh nội ngoại.
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm……………………… tín chủ chúng con là:……………….
Ngụ tại:…………… (địa chỉ nơi ở)
Trước án tọa kính cẩn thưa trình:
Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới. Nay là ngày 30 Tết, chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh vật phẩm hương hoa, cơm canh cụ soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị Tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chủ hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng.
Dãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Đọc thêm: Văn Khấn Ông Táo Theo Đúng Chuẩn Truyền Thống Việt Nam
5.3 Văn khấn tất niên tại cơ quan
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát
Tín chủ con tên là… tại…
Hôm nay ngày… tháng chạp năm… Âm lịch
Tín chủ con đại diện cho công ty… xin được thành tâm sửa biện hương hoa, chuẩn bị đèn nến, hoa trà dâng lên trước án. Qua năm… , chúng con xin được dâng lễ tạ ơn trên đã phù hộ độ trì cho công việc làm ăn của chúng con luôn được suôn sẻ, phát đạt, mọi sự bình an, may mắn. Một năm qua đi chúng con có gì thiếu sót, trần gian mắt thịt không rõ xin được các vị thần linh lượng thứ bỏ qua cho.
Nay con xin được đọc bài cúng Tất niên công ty cuối năm… để thành tâm kính lạy mời các ngài Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vi Tôn Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn Thần, ngài Bản gia Thổ địa Long Mạch Tôn Thần, ngài tiền hậu Địa chủ Tài Thần, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân và các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Kính lạy các ngài nghe thấu tâm can, chứng giám lòng thành, đáp lễ lời mời, thụ hưởng lễ vật và phù hộ độ trì cho toàn công ty chúng con luôn được bình an, toàn gia an lạc, việc làm ăn luôn được suôn sẻ, hanh thông.
Chúng con lễ bạc lòng thành, trước xin kính lễ tạ ơn, sau cúi xin các vị Chư Thần luôn chứng giám, độ trị phù hộ cho toàn công ty chúng con một năm mới an lành, phát lộc.
A Di Đà Phật!
A Di Đà Phật!
A Di Đà Phật!
6. Lưu ý khi cúng tất niên
Dù lễ cúng Tất niên không đòi hỏi sự trang trọng, nhưng vẫn cần chú ý đến một số điều quan trọng:
- Cúng Tất niên không cần phải quá phức tạp, nhưng cũng không nên chuẩn bị quá sơ sài. Tùy thuộc vào điều kiện gia đình, có thể chuẩn bị mâm cúng ít hoặc nhiều, nhưng đảm bảo có đủ các món ăn truyền thống ngày Tết. Quan trọng là phải chuẩn bị một cách chu toàn, sạch sẽ và chú đáo.
- Trong lễ cúng Tất niên, mọi người cần duy trì tinh thần thành kính và trang nghiêm. Trước khi thực hiện lễ cúng, cần dọn dẹp bàn thờ và nhà cửa để tạo không khí trang trọng.
- Tất niên là bữa cơm sum họp của gia đình, nên cần đảm bảo có đủ thành viên gia đình để tạo không khí ấm cúng và sum họp.
- Thời điểm Tất niên là dịp gia đình quây quần sau một năm làm việc, vì vậy, tránh cãi nhau và nói lời chửi mắng nặng. Thay vào đó, nên chia sẻ những chuyện vui và bày tỏ những lời chúc tốt lành.
Tạm kết
Nhìn chung, mâm cúng tất niên không chỉ là bữa ăn đơn thuần mà còn là nơi thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với tổ tiên. OneDay tin tằng, qua bài viết này, chúng ta đã thấy rõ giá trị tinh thần và sức sống của mâm cúng tất niên, làm nổi bật vẻ đẹp tâm linh và đồng thuận trong nền văn hóa Việt Nam.
